De Bergrede – een les over splinters en balken   

Als we Jezus willen leren kennen, kunnen we het beste de evangeliën lezen. Om het nog specifieker te maken: de Bergrede. Zoals de naam al zegt, is deze rede uitgesproken op een berg. In de preek die Jezus op de berg houdt, gaat het over het Koninkrijk van God. Hij legt de grondregels van dit koninkrijk uit aan zijn discipelen. Jezus spreekt troostende woorden – wie zoekt zal vinden, maar ook scherpe woorden – over splinters en balken. Vandaag staan we stil bij die laatste woorden.

De God van het Oude Testament versus de God van het Nieuwe Testament

Vorige maand schreef ik over Gods genade in het Oude Testament. Deze blog kun je hier vinden. Ik heb deze overdenking geschreven om te laten zien dat God zijn genade laat zien, juist ook in het Oude Testament. Het kan soms lijken alsof Gods genade alleen in het Nieuwe Testament naar voren komt, en dat God in het Oude Testament vooral zijn rechtvaardigheid laat zien. Dat dit anders ligt, heb ik geprobeerd uit te leggen. Vandaag staan we stil bij de God van het Nieuwe Testament, en hoe Jezus scherpe woorden gebruikt om zijn boodschap uit te leggen.

In Matteüs 7: 1-6 lezen we:

“Oordeel niet, opdat er niet over jullie geoordeeld wordt. Want op grond van het oordeel dat je velt, zal er over je geoordeeld worden, en met de maat waarmee je meet, zal jou de maat genomen worden. Waarom kijk je naar de splinter in het oog van je broeder of zuster, terwijl je de balk in je eigen oog niet opmerkt? Hoe kun je tegen hen zeggen: ‘Laat mij de splinter uit je oog verwijderen’, zolang je nog een balk in je eigen oog hebt? Huichelaar, verwijder eerst de balk uit je eigen oog, pas dan zul je scherp genoeg zien om de splinter uit het oog van je broeder of zuster te verwijderen. Geef wat heilig is niet aan de honden en gooi je parels niet voor de zwijnen; die zouden ze maar met hun poten vertrappen, zich omkeren en jullie verscheuren.”
(NBV)

De splinter en de balk

In dit bijbelgedeelte is de boodschap van Jezus glashelder. Een volgeling van Jezus moet zich niet als rechter over een ander stellen. Die plaats is alleen voor God. Van Jezus’ volgelingen wordt verwacht dat ze vergevingsgezind zijn. We hebben namelijk vergeving en genade van God ontvangen. De gedachte van het meten met twee maten was bekend onder de Joden. Om die reden benadrukt Jezus het hier. Met de maat waarmee je meet, zal jou de maat genomen worden. Jezus’ boodschap is helder: veroordeel anderen niet, om zelf ook niet veroordeeld te worden.

De voorbeelden die hierboven genoemd worden, zijn overdreven neergezet door Jezus. Een splinter is in vergelijking met een balk iets onbeduidends. Als dat in je oog komt, hoeft dat jouw zicht niet te belemmeren. Een balk is iets wat je totaal verblindt. Jezus probeert hier duidelijk te maken dat je je niet moet richten op de kleine fout bij een ander, als je zelf grove fouten maakt. Hij neemt ons en de mensen om ons heen in bescherming, door te zeggen dat we niet te snel moeten oordelen over anderen. Door ons tekort aan inzicht in eigen fouten, kunnen we weleens hard zijn naar anderen. Daar wil Jezus ons voor behoeden. Wij kunnen uit onze ‘slof’ schieten naar anderen, hoewel ze dat niet verdiend hebben. We kunnen hard zijn naar anderen als we onze dag niet hebben. Daarom, zegt Jezus, kun je het oordeel beter overlaten aan God. Bij Hem is het in goede handen.

Hoe om te gaan met anderen

In vers 6 wordt uitgelegd hoe we dan wel moeten omgaan met onze naasten. Jezus zegt niet dat je fouten niet mag aanwijzen bij anderen. Alleen moeten we dit niet doen vanuit een kritische geest. We moeten ons niet verheffen boven de ander. Pas als we vanuit Gods genade leven en onze eigen zwakheden kennen, lukt het ons om de ander te helpen met zijn of haar fouten. We zullen dan de ander ook anders benaderen, omdat we zelf inzicht hebben in onze fouten. Het lukt ons dan om barmhartig te zijn naar de ander, in plaats van harde woorden te spreken. Als we vanuit een genadige houding anderen op hun fouten wijzen, doen we dat niet om hen daarmee af te wijzen. We doen dat om hen terug te brengen op een recht spoor. Dat moet uiteindelijk ons doel zijn – om opbouwende woorden te spreken, zonder gebruik te maken van splinters en balken.

Aan de slag!

Als je na het lezen van deze overdenking 10 minuten over hebt, zou ik je graag willen vragen om de Bergrede te lezen. Die begint in Matteüs 5 en eindigt in Matteüs 7. Bij het lezen van de Bergrede zul je namelijk merken dat Jezus’ preek meer bevat dan alleen de scherpe woorden die we vandaag lazen.

Lees de hoofdstukken met de volgende vragen in je achterhoofd:

• Hoe kan ik deze grondregels toepassen in mijn leven?
• Vanuit welke houding benader ik de mensen om mij heen? Ben ik geneigd vooral de balk in andermans oog te zien, of lukt het mij om vanuit een barmhartige houding anderen te benaderen?

Het lezen van de Bergrede kan veel vragen oproepen. Het zijn geen gemakkelijke hoofdstukken om te lezen. Als je vragen hebt, horen we dat graag!