Welke verantwoordelijkheid neem jij in dit leven en waardoor laat je jouw gedrag bepalen?

Vandaag zullen we Spreuken 19 met elkaar lezen en een aantal verzen onderzoeken. Boven dit hoofdstuk staat in de Herziene Statenvertaling: ‘De verantwoordelijkheid van een mens.’ Verantwoordelijkheid heeft te maken met de mate waarop we aangesproken kunnen worden op ons gedrag en de gevolgen van onze gedragingen. We weten allemaal dat niet iedereen even verantwoordelijk is. Zo kan leeftijd een rol spelen, je karakter en je plek in het gezin. Onderzoek heeft bijvoorbeeld aangetoond dat de oudste in een gezin meestal meer verantwoordelijkheidsgevoel heeft. Spreuken 19 lijkt erop te wijzen dat verantwoordelijkheid een vorm van wijsheid is, het centrale thema van Spreuken. Laten we er eens naar gaan kijken!

De verschillende spreuken in hoofdstuk 19 zijn verzamelde inzichten over hoe we zo goed mogelijk kunnen leven op een manier die zowel God als anderen recht doet, waarbij je God eert. Door te leven vanuit ontzag voor Hem, maak je wijze, goede keuzes, waardoor het over het algemeen goed met je zal gaan. Het gaat om logische gevolgtrekkingen, dus niet om beloften of garanties.

Wie verstand verwerft, heeft zijn leven lief, wie inzicht bewaart, vindt het goede.
– Spreuken 19:8 (HSV)

Verantwoordelijkheid voor een ander of voor jezelf?

We hebben we niet alleen een verantwoordelijkheid ten opzichte van een ander, maar ook ten opzichte van onszelf. Als we ons erop richten dat we verstand verzamelen, door ons te laten onderwijzen, adviezen in te winnen, kennis en wijsheid op te doen, en deze inzichten bewaren én toepassen, zal ons dat persoonlijk ten goede komen. Het is als het ware een investering waarmee je aangeeft dat jouw leven de moeite waard is, dat jij jouw leven liefhebt. Vers 20 zegt: Luister naar raad en neem vermaning aan, opdat je uiteindelijk wijs wordt.
Het is belangrijk om deze investering te maken.

Misschien heb jij wel een groot verantwoordelijkheidsgevoel voor anderen, waarbij je de neiging hebt om jezelf voorbij te lopen. Daarom is het goed om jezelf af te vragen waar je staat als het gaat om verantwoordelijkheid nemen… vergeet je niet te investeren in jezelf? Ook daarmee doe je namelijk recht aan God, die jou gemaakt heeft.

Het sieraad om aan een overtreding voorbij te gaan

Het verstand van een mens doet hem zijn toorn uitstellen, het is zijn sieraad aan een overtreding voorbij te gaan.
– Spreuken 19:11 (HSV)

Als we investeren in verstand, zoals vers 8 zegt, zullen we veranderen. We reageren dan niet meer vanuit onze emotie, vanuit boosheid en wraak, maar we leren boosheid uit te stellen (zelfbeheersing) en voorbij te gaan aan overtredingen (vergevingsgezindheid). Dat klinkt heel lieflijk, maar in de praktijk is het vaak moeilijk, zeker als je niet zomaar boos bent op de ander, maar diep gekwetst en teleurgesteld; de ander heeft je bezeerd en onrecht aangedaan. Dan is het niet eenvoudig om je woede te beheersen en de ander te vergeven!

Spreuken is opgetekend lang voordat Jezus kwam, maar weet je wat het sieraad was van Jezus om aan onze overtredingen voorbij te gaan? Dat was een doornenkroon. Hij stierf om jou en mij genade te geven, om onze overtredingen uit te wissen. Hij verdroeg onrecht en werd niet boos op hen die Hem kwaad deden, omdat Hij wist dat de Vader recht zou spreken. Wij mogen leren van Hem en niet alleen zelf genade ontvangen, maar ook leren genadig te zijn. Dat is opnieuw verantwoordelijkheid nemen voor je eigen gedrag. Je laat je niet leiden door je emoties en de omstandigheden, maar door verstand.

Verantwoordelijkheid en liefdestrouw

Het verlangen van de mens is zijn goedertierenheid, maar een arme is beter dan een leugenachtige man.
– Spreuken 19:22 (HSV)

Bij het lezen van deze spreuk is het alsof er geen verband is tussen het eerste en tweede gedeelte. Daarnaast lijkt  ‘goedertierenheid’ misschien wat misplaatst. Waar het in het eerste deel van de spreuk om gaat is verbondsliefde, verbondstrouw. De Israëliet verlangt naar onvervalste trouw die in het verbond van God aanwezig is. Dit verlangen kan zowel betrekking hebben op de relatie tussen God en mens, als tussen mensen onderling. Daarmee komen we meteen uit bij het tweede gedeelte van de spreuk: leugens betekenen een vertrouwensbreuk. Armoede is mensonwaardig, maar leugens, en daarmee wantrouwen, zijn erger.

De tekst spreekt over een leugenachtige man, maar daar kunnen we ons als vrouw natuurlijk niet achter verschuilen! Hoe kijken wij naar ‘een leugentje om bestwil’? Hoe groot is ons verlangen om trouw en betrouwbaar te zijn, als het gaat om onze liefde naar God en naar anderen? Laten we geen onverschillige houding aannemen, maar denken aan Gods trouw aan ons en ook hierin verantwoordelijkheid dragen.

Verantwoordelijkheid in het Nieuwe Testament

Paulus wees gemeenten ook op hun verantwoordelijkheid en in Efeziërs 4:25-5:18 zien we adviezen die zó uit Spreuken kunnen zijn overgenomen!

Let dus goed op welke weg u bewandelt, gedraag u niet als dwazen, maar als verstandige mensen. Gebruik uw dagen goed, want we leven in een slechte tijd. Wees niet onverstandig, maar probeer te begrijpen wat de Heer wil. Bedrink u niet, want dat leidt tot uitspattingen, maar laat de Geest u vervullen.
– Efeziërs 5: 15-18 (NBV)

Uit eigen kracht wordt het zwoegen en zullen we tekortschieten. Daarom zegt Paulus: ‘Laat je door de Geest vullen.’ Een actieve houding, waarbij je je hart openstelt voor Gods Geest. De Geest wil ons leiden en zal ons gedrag positief beïnvloeden; daarin schuilt het geheim van een wijze, verstandige vrouw die de juiste verantwoordelijkheid neemt!

Challenge!

Wie verstand verwerft, heeft zijn leven lief, wie inzicht bewaart, vindt het goede.

• Welke schat heb jij vandaag ontdekt?
• Bedenk hierbij een challenge die je vandaag zelf of samen met iemand uitvoert. Check #spreukenchallenge op Instagram voor inspiratie van anderen en deel ook jouw challenge!