Psalm 104: Gods glorie in de schepping

Psalm 104 gaat over Gods schepping en Zijn rol hierin. De schepping is een perfecte aanvulling op Zijn wezen! Maar de mens wordt in deze psalm weinig genoemd. Wat zou dat betekenen? Wat is de rol van de mens in de schepping?

Psalm 104

Boven Psalm 104 staat in de Herziene Statenvertaling het kopje ‘Gods glorie in de schepping’. Wanneer je deze psalm leest, is dit kopje goed te begrijpen. Zeker de eerste verzen lijken bijna bedoeld om Zijn majesteit nog verder uit te vergroten:

Hij hult Zich in het licht als in een mantel,
Hij spant de hemel uit als een tentkleed.

Hij maakt de zoldering van Zijn hemelzalen op de wateren,
maakt van de wolken Zijn wagen,
wandelt op de vleugels van de wind.

Hij maakt Zijn engelen tot hulpvaardige geesten,
Zijn dienaren tot vlammend vuur.
– Psalm 104:2-4 (HSV)

Bij het lezen van deze verzen vroeg ik me af of God de hemel en aarde heeft geschapen, simpelweg om Zijn pracht en praal te tonen. De schepping is zo’n perfecte aanvulling op Zijn wezen!

Ik vond in deze psalm een bepaalde indeling, waar ik in deze overdenking verder op inzoom. De verzen 1 tot 23 beschrijven een loflied op de schepping. De verzen 23 tot 34 lijken meer een loflied op de Schepper. Het laatste vers heeft een andere toon en lees ik als waarschuwing voor de mens.

Loflied op de schepping

Deze verzen beschrijven niet het scheppingsverhaal, maar komen qua structuur aardig overeen met Genesis 1, waar we het scheppingsverhaal lezen. Eén voor één komen de verschillende componenten van de schepping voorbij. De rol van God wordt bij elke component benadrukt. Door God alleen kunnen alle dingen in leven blijven. Vers 21 schetst een beeld van afhankelijkheid van God: ‘De jonge leeuwen brullen om een prooi en verlangen van God hun voedsel.’

Loflied op de Schepper

Hoewel het dus in het eerste gedeelte duidelijk is dat de schepping in afhankelijkheid van God leeft, is in het tweede gedeelte de toon wat anders. De afhankelijkheid klinkt hier meer als een dreiging. Als God niet…, dan kan de schepping niet… De schrijver van de psalm haalt hier zijn vertrouwen op God uit, zoals blijkt uit de verzen 33 en 34: ‘Ik zal voor de Heere zingen in mijn leven, […] ík zal mij in de Heere verblijden.’ (HSV)
Maar je kunt het ook lezen als een waarschuwing. Vers 35 versterkt dit idee.

Waarschuwing voor de mens

Als je Psalm 104 in z’n geheel leest en ook naast bijvoorbeeld Genesis 1 legt, dan valt je misschien wel wat op. Namelijk de rol van de mens in Psalm 104. De mens wordt nauwelijks genoemd. En waar hij wel is genoemd, gaat het over iets relatief eenvoudigs. Waar de psalm rest van de schepping in een prachtig daglicht stelt, zegt het over de mens vooral dat hij naar zijn werk gaat.

En dan komt vers 35: ‘De zondaars zullen van de aarde verdwijnen, de goddelozen zullen er niet meer zijn.’ (HSV)

Vers 35 is ook de eerste keer dat de psalm de zonde noemt. De zonde: dat wat de schepping heeft bezoedeld en is veroorzaakt door de keuze van de mens. Het is geen toeval, lijkt mij, dat zowel de mens als de zonde in dit vers zo hard worden aangesproken. Hoewel de mens vaak als de kroon op de schepping wordt gezien, lijkt dat nu toch anders. De mens lijkt hier juist onderaan te staan in de hiërarchie. Misschien is de positie waarop we onszelf lange tijd hebben gezien helemaal niet hoe het eigenlijk is.

Hoogmoed versus kwetsbaarheid

Het is best wel negatief, dus! Maar misschien is het ook juist wel wat we nodig hebben. Juist het zien van de mens als kroon op de schepping kan zorgen voor hoogmoedige gedachten. Misschien kunnen we wat vaker stilstaan bij dat we als mens kwetsbaar, afhankelijk en klein zijn, ondanks dat dat niet is hoe we onszelf het liefst zien.

Psalm 8 spreekt bovendien op een iets andere manier over de mens. Daar wordt de mens neergezet als ‘heerser’, wat ook wel vertaald kan worden als ‘iemand die zorgt voor’ of ‘iemand die verantwoordelijkheid draagt voor’. De vraag is of er een hiërarchie is in de schepping en of het ene schepsel belangrijker is dan het andere schepsel. Uiteindelijk gaat het erom dat we niet gaan heersen over een schepping op een hoogmoedige manier, maar juist in afhankelijkheid van God leven en onze eigen kwetsbaarheid in de ogen durven te kijken.

Aan de slag!

Een lied om je aan het denken te zetten over dit thema is ‘Dan bent u met ons’ van Schrijvers voor Gerechtigheid. Het lied gaat het over onze rol in de schepping en de rol van God. Luister dit lied vandaag.