Oordeel niet over mij, want alleen God mag over mij oordelen! Toch?

“Only God can judge me.” Ken jij deze uitspraak? Hij wordt wel eens gebruikt om aan te geven dat mensen niet zouden moeten oordelen. Klinkt Bijbels en christelijk verantwoord. Toch is het ook een gevaarlijke uitspraak. Als jij alleen verantwoording aan God aflegt, is er niemand op aarde die jou kan aanspreken op jouw blinde vlekken. Juist in relatie met elkaar worden we gevormd en ontdekken we waar nog niet op Jezus lijken. Ook Jezus zelf geeft aan dat we elkaar moeten kunnen aanspreken op gedrag. Het is diezelfde Jezus die zegt ‘Oordeel niet!’. Hoe zit dat nou? Om die vraag te beantwoorden lezen we vandaag in Mattheüs 7 en Mattheüs 18. Eén schrijver (Mattheüs), één spreker (Jezus) en één schijnbare tegenstelling (wel en niet oordelen).

Oordeel niet

Oordeel niet, opdat u niet geoordeeld wordt; want met het oordeel waarmee u oordeelt, zult u zelf geoordeeld worden; en met welke maat u meet, zal er bij u ook gemeten worden. Waarom ziet u wel de splinter in het oog van uw broeder, maar merkt u de balk in uw eigen oog niet op?
– Mattheüs 7: 1-3 (HSV)

Dit is de bijbeltekst die vaak wordt gebruikt om te duiden dat wij onze verantwoording hebben naar God toe en niet naar mensen. Dat is niet helemaal de betekenis van deze tekst. Het ‘oordeel niet’ dat hier staat, betekent eigenlijk: veroordeel niet. Spreek geen kwaad over mensen en vul niet waarom zij doen wat ze doen. Het gaat ook over een hypocriete manier van oordelen die onjuist is. Je moet niet een ander wijzen op allemaal kleine foutjes, terwijl jij niet eens naar je eigen grote fouten wil kijken. Het ‘oordeel niet’ is dus eigenlijk: veroordeel iemand als persoon niet op basis van het gedrag en wees niet strenger voor de ander dan voor jezelf.

Oordeel wel

Maar als uw broeder tegen u gezondigd heeft, ga naar hem toe en wijs hem terecht tussen u en hem alleen; als hij naar u luistert, hebt u uw broeder gewonnen. Maar als hij niet naar u luistert, neem er dan nog een of twee met u mee, opdat in de mond van twee of drie getuigen elk woord vaststaat. Als hij niet naar hen luistert, zeg het dan tegen de gemeente. En als hij ook niet naar de gemeente luistert, laat hij dan voor u als de heiden en de tollenaar zijn.
– Mattheüs 18: 15-17 (HSV)

Als wij in de Nederlandse taal het woord ‘oordelen’ gebruiken, hebben we het vaak over bepalen of iets goed of fout is. Onze bevindingen van fout, onbijbels gedrag delen met degene om wie het gaat, is terechtwijzen. Bij terechtwijzen gaat het dus niet om het veroordelen van de persoon (zoals bij de tekst over ‘oordeel niet’), maar om constatering van gedrag. Waar wij in het Nederlands het woord ‘oordelen’ gebruiken, is dat in Bijbelse taal ‘terechtwijzen’.

Deze manier van oordelen wordt door Jezus aangemoedigd. Hij geeft zelfs instructies voor het implementeren in de kerk. Het ‘luisteren’ in deze verzen gaat over het horen van de woorden van de ander én er iets mee doen. Wanneer iemand ontkent dat hij zondigt en zich niet bekeert van de zonde, eindigt het proces zelfs bij het uit de kerk zetten. Dat is de volmacht die de gemeente, met door God aangestelde leiders, heeft. Intens! Wat is dan precies de kern van het verschil tussen het ‘oordeel wel’ en ‘oordeel niet’?

Wel of niet oordelen? Het waarom en hoe!

Het verschil tussen de twee manieren van oordelen is ten eerste de motivatie en ten tweede de manier waarop (1 Thessalonicenzen 2:3). Het waarom en het hoe. In Mattheüs 18 beschrijft Jezus dat het terechtwijzen heel duidelijk een doel heeft: om je broeder in Christus te winnen. Dat betekent dat degene zijn fouten inziet, vergeving vraagt en (met vallen en opstaan) verandert.

Terechtwijzen is dus ter geloofsopbouw. Zélfs wanneer kerkleiders besluiten iemand de gemeente uit te moeten zetten omdat zonde wordt ontkent en andere gemeenteleden wellicht in gevaar zijn (2 Thessalonicenzen 3:14).
Bij het ‘oordeel niet’ gaat het om hele andere doelen, bijvoorbeeld jezelf beter voelen dan de ander. Niet alleen Jezus, maar ook Paulus spreekt over het doel van de juiste manier van oordelen. Hij instrueert Titus over wat hij moet doen met dwaalleraren.

Wijs hen daarom streng terecht, opdat zij gezond zullen zijn in het geloof.
– Titus 1:13 (HSV)

Met het doel voor ogen, moet terechtwijzing ook op de juiste manier plaatsvinden. Dit zijn vier kenmerken:

• vanuit liefde (Openbaring 3:19). God wijst ons terecht, juist omdat hij zoveel van ons houdt. Zoals een vader zijn kind de juiste weg wijst. Laten wij op diezelfde wijze terechtwijzen.
• met wijsheid (Romeinen 15:14). Weet waarover je spreekt en spreek met het goede voor ogen. Laat wat je spreekt ook passend zijn bij de zonde, soms is iemand zich helemaal niet bewust van iets.
• met geduld (2 Timotheüs 4:2). Onthoud dat je een persoon en geen robot voor je hebt. Wees geen bulldozer, maar neem de tijd voor de ander. Kijk naar of de ander wil veranderen, niet of de ander opeens perfect is.
• bovenal biddend (Mattheüs 18:19). De kracht van gebed is ongekend.

Aan de slag!

Heb jij iemand in je omgeving die jou scherp houdt? Bijvoorbeeld door het te durven zeggen wat jouw aandeel is in de ruzie waarover jij klaagt, of die jou prikkelt om steeds meer op Jezus te gaan lijken?

• Zo ja: prachtig! Is er iemand in jouw omgeving voor wie jij zo’n rol op je kan nemen?
• Zo nee: denk eens na of je iemand kent met wie je dat zou willen. Het klinkt misschien raar, maar je kunt gewoon aan diegene vragen: ‘Zullen we regelmatig bijkletsen over het leven en over onze relatie met God, zodat we elkaar scherp kunnen houden?’