Onze God is de sterkste!

‘Mijn vader is de sterkste! Hij kan in z’n eentje een hele auto optillen!’ ‘Mijn vader is veel sterker! Hij kan wel twee auto’s optillen!’ Dit gesprek zou zo maar eens gevoerd kunnen worden op een willekeurig schoolplein. Kinderen scheppen graag op over wat hun vader allemaal wel niet kan. Ze doen hun best om de ander te overtreffen, om te laten zien dat hun vader toch echt wel de beste van de hele wereld is. De schrijver van Psalm 104 doet dat ook. Hij schept op over hoe groot en sterk God is vergeleken bij de goden van andere volken.

Scheppingshymne

Psalm 104 is een scheppingshymne. Deze psalm bezingt hoe wonderlijk God deze wereld gemaakt heeft en hoe Hij nog steeds voor deze wereld zorgt.  Er zijn meerdere scheppingshymnen te vinden in het bijbelboek Psalmen. Bijvoorbeeld Psalm 8, 19, 29 en 148. In Psalm 104 ligt de nadruk vooral op Gods grootheid, die zichtbaar is in de kosmos en de natuur. Wat God geschapen heeft, onderhoudt Hij ook. De schrijver roept de lezers ertoe op om God te loven om de manier waarop Hij voor de natuur, de dieren en de mensen zorgt. Het water heeft God een plek gegeven zodat de dieren ervan kunnen drinken (vers 11). Zo kan ook het gras groeien waar de dieren van eten en dat ten dienste is van de mens (vers 14). God heeft alles op elkaar afgestemd. God heeft overal aan gedacht.

Godenwereld

De psalmist wil echter meer doen dan alleen vertellen hoe mooi God deze wereld geschapen heeft. Deze psalm heeft namelijk ook iets ironisch. De andere volken waar Israël tussen leefde, hadden allemaal hun eigen goden. Ze hadden een god van de zee, een god van de zon, een god van de planten en ga zo maar door. Psalm 104 laat echter zien: mijn God kan alles tegelijk. De schrijver lacht de andere volken eigenlijk uit dat ze allemaal verschillende goden hebben!

Leviathan

Dat de schrijver de spot drijft met de andere goden, wordt nog duidelijker vers 26:

Daar (de zee) varen de schepen, daar gaat de Leviathan, die U gevormd hebt om hem erin te laten spelen. Om de ironie van dit gedeelte te snappen, moeten we even de mythologie van het Oude Nabije Oosten in duiken. Leviathan was in de mythen het monster dat in de zee woonde. Dit monster stond symbool voor de chaos en vernieling die het water kan aanrichten en ook voor het kwaad in het algemeen. De oude volken hadden allemaal wel een verhaal waarin hun belangrijkste god de strijd aan ging met het monster Leviathan. Israël kende deze verhalen ook waarin de god Baäl het opneemt tegen Leviathan en net op het nippertje van hem wint.

Om mee te spelen

Psalm 104 beschrijft het echter helemaal anders. De zee is door God gemaakt. Daar leven de dieren, daar varen mensen om handel te drijven. En daar speelt God met Leviathan. Vers 26 is namelijk ook te vertalen als: daar gaat Leviatan, door u gemaakt om ermee te spelen.

God hoeft helemaal niet te vechten met het monster om hem onder controle te houden. Leviathan mag alleen op de plek komen die God hem gegeven heeft. God heeft alles onder controle en speelt met Leviatan. Zie je het contrast?  God is veel machtiger en sterker dan de god Baäl die het maar ternauwernood kan winnen van Leviathan. En onze God is veel sterker dan het monster van chaos en kwaad. Dat grote monster is als speelgoed voor God.

Onder controle

Wij geloven tegenwoordig niet meer in een monster dat in de zee woont. Maar wij kennen allemaal wel vormen van kwaad in deze wereld. We horen de laatste weken veel van natuurgeweld en oorlogen. Psalm 104 wil ons laten zien dat God zo veel groter en sterker is dan wij kunnen bedenken. God heeft deze hele wereld geschapen, dus is er niets in deze wereld waar Hij geen controle over heeft. Veiligheid is alleen bij God te vinden. Hij houdt het kwaad op de plek die Hij het gegeven heeft. Ook als wij dat niet zo ervaren, mogen we daar ons vertrouwen op stellen. Hij is niet zoals die andere goden die het kwaad met moeite onder controle kunnen krijgen. Nee, onze God weet wat Hij aan het doen is. Misschien geloof je niet in andere goden, maar we kunnen soms onze veiligheid zoeken bij andere dingen of mensen in plaats van bij God. Die dingen of mensen zullen ons uiteindelijk niet beschermen of ons kunnen troosten wanneer onheil op ons pad komt.

Deze psalm wil niet zeggen dat er geen kwaad is. We hoeven echter niet hopeloos te zijn. De God die deze hele wereld geschapen heeft, alles zo briljant op elkaar heeft afgestemd, is de God die het kwaad in de hand houdt. Hij heeft het echt onder controle. Ook al lijkt dat voor ons vaak echt niet zo. De Israëlieten kenden de verhalen van Leviathan en waren ook bang voor het monster in de zee. Maar God zegt: van Leviathan hoef je niets te vrezen. Hij speelt alleen maar een beetje binnen de ruimte die Ik hem gegeven heb. God doet hier niet alsof het kwaad niet zo erg is. Deze psalm leert ons juist het kwaad in een ander perspectief te zien. Onze God is zoveel groter en sterker dan wij kunnen bedenken. Hij heeft alles onder controle. Onze God is écht de sterkste! Alleen in zijn bescherming zijn we veilig.

Aan de slag!

• Leg Psalm 104 naast de scheppingsdagen in Genesis 1. Maak een (creatief) schema waarin je de verzen van Psalm 104 indeelt bij de verschillende scheppingsdagen.
• Luister het lied: How Great Thou Art.

Naar: Koert van Bekkum, Jaap Dekker, Henk van de Kamp, Erik Peels (red.) (2018). Spelen met Leviatan. Amsterdam: Buijten & Schipperheijn.