Eenzaamheid en alleen zijn – wat zegt de Bijbel hierover?

De decembermaand is weer begonnen. Juist in deze maand is het altijd zo merkbaar als je gevoelens van alleen-zijn en van eenzaamheid hebt. Ik merk ook nu in de tijd waarin we leven, een tijd waarin je mensen soms voor lange tijd niet ziet door alle maatregelen, hoe sneller zo’n gevoel van alleen-zijn erin kan sluipen. Als ik eerlijk ben, heb ik het er zelf ook moeilijk mee. We hebben soms alleen nog maar contact met elkaar via een appje, omdat het niet anders kan. Maar de echte connectie, even elkaar zien, die mis je. De Bijbel heeft het ook verschillende keren over deze onderwerpen, vandaag wil ik er een paar uitlichten.

Het is, denk ik, goed om aan het begin even een onderscheid te maken tussen ‘alleen zijn’ en ‘eenzaam zijn’. Alleen zijn, dat ben je echt fysiek, want je hebt dan niemand om je heen. Maar eenzaamheid, dat is echt een gevoel. Zo kun je je eenzaam voelen, terwijl je een hele groep mensen om je heen hebt. Bijvoorbeeld omdat je je niet thuis voelt in die groep mensen, want ze zijn heel anders dan jij. Snap je zo het verschil een beetje?

Mensen in de Bijbel die alleen of eenzaam waren

Wanneer het voor het eerst over ‘alleen-zijn’ gaat, open ik mijn Bijbel in Genesis. Daar is namelijk Adam als enige mens in het paradijs, terwijl alle dieren samen zijn. Maar er komt een oplossing: Ook zei de HEERE God: Het is niet goed dat de mens alleen is; Ik zal een hulp voor hem maken als iemand tegenover hem. (Genesis 2:18, HSV)
God zorgt ervoor dat Adam als mens niet meer alleen is, hij heeft een medemens gekregen. Ik geloof ook dat als wij iemand nodig hebben die een luisterend oor voor ons is, dat we dat aan God kunnen vragen en dat Hij iemand op ons pad zal brengen. Zo iemand hoeft niet per se een partner te zijn, maar kan bijvoorbeeld ook een vader, buurvrouw of vriendin zijn.

David heeft ook gevoelens van eenzaamheid gekend, zo schrijft hij in Psalm 25: Wend U tot mij en wees mij genadig, want ik ben eenzaam en ellendig. (Psalm 25:16, HSV)
Hij weet hoe het is om alleen te zijn, om je niet veilig te voelen, om eenzaam te zijn. Toch zoekt hij hulp bij God. Wat doen wij als we ons eenzaam voelen? Proberen we die leegte met andere dingen te vullen?

Jezus wist hoe het was om alleen of eenzaam te zijn

Nog een persoon in de Bijbel die weet hoe het is om alleen te zijn en eenzaamheid heeft gekend, is Jezus. Hij laat ook zien dat het soms ook goed is om alleen te zijn. We lezen regelmatig in de Bijbel dat Jezus namelijk alleen naar een rustige plek gaat om te bidden (o.a. Mattheüs 14: 23; Lukas 6:12). Af en toe moeten we namelijk alleen zijn, om onze tijd met God te hebben, om weer tot onszelf te komen. Maar ik denk dat Jezus ook gevoelens van eenzaamheid heeft gehad, ondanks dat Hij vaak mensen om zich heen had, bijvoorbeeld de 12 discipelen. Niemand op aarde kon Hem namelijk echt ten diepste begrijpen, wat er nu bedoeld werd met al die wonderen. Hij vraagt zelf een keer letterlijk aan zijn discipelen: Waarom begrijpt u het dan niet? (Markus 8:21, HSV)

Jezus zegt, vlak voordat Hij gevangengenomen wordt voor zijn kruisiging, tegen de discipelen: Zie, de tijd komt en is nu gekomen, dat u uiteengedreven zult worden, ieder naar het zijne, en u Mij alleen zult laten; en toch ben Ik niet alleen, omdat de Vader bij Mij is. (Johannes 16:32, HSV)
Hij weet dat de mensen Hem verlaten zullen, maar Hij voelt zich niet écht alleen, omdat Hij de Vader nog heeft.
Ook wij mogen daar hoop uit putten!

De eenzaamheid van Jezus kent zijn dieptepunt als Hij aan het kruis hangt, alleen en verlaten (Markus 15:34). Wij kunnen ons soms ook alleen voelen, niet begrepen. Eenzaam, terwijl we genoeg mensen om ons heen hebben. Misschien herken je dat wel in je familie, op het werk of op een andere plek. Het troost mij om te weten dat Jezus ook gevoelens van eenzaamheid kende. Ook al is onze eenzaamheid niets vergeleken met die van Hem. Het troost mij te weten dat ik nooit echt alleen ben, maar dat God bij mij is.

Ook theoloog Dietrich Bonhoeffer voelde zich gedragen door God, terwijl hij alleen was en gevangengenomen in de Tweede Wereldoorlog. Hij schrijft in een gebed (wat hij in een cel schreef) onder andere dit:

In mij is duisternis,

bij U is licht;

Ik ben eenzaam,

maar Gij verlaat mij niet.

Toen ik deze woorden tegenkwam in een dagboekje werd ik erdoor geraakt. Ik herhaalde de woorden ‘maar Gij verlaat mij niet’ een paar keer in mijn hoofd, totdat ze in mijn hart terecht kwamen. Ik bid dat jij ook wat aan deze woorden hebt vandaag!

Aan de slag!

• Ken je mensen die alleen zijn, stuur ze dan bijvoorbeeld een kaartje. Laat weten dat je aan hen denkt! Vraag God om mensen in jouw gedachten te brengen wie dit zouden kunnen zijn.
• Als je gevoelens hebt van alleen zijn of eenzaamheid, breng ze bij de Vader. Breng die gevoelens in het licht. Praat er bijvoorbeeld ook met iemand over.

Naar: ‘De kunst van het alleen zijn‘, geschreven door Anselm Grün.