Paulus: vrouwenhater of feminist?

Er zijn van die Bijbelteksten die ik, als ik heel eerlijk ben, liever uit de Bijbel zou schrappen. En Kolossenzen 3:18 zou dan boven aan mijn lijstje staan: ‘Vrouwen, wees uw eigen mannen onderdanig’. Van het woord ‘onderdanig’ krijg ik kotsneigingen. Hoe vaak die tekst wel niet gebruikt is om vrouwen het zwijgen op te leggen of monddood te maken, ik ben de tel kwijtgeraakt. Ik krijg ‘m met enige regelmaat als grap naar mijn hoofd gegooid, maar soms ook met een venijnige ondertoon. Als je vrouw bent, heb je niets in te brengen en moet je gewoon je mond houden van Paulus. Toch? Of is er meer aan de hand? In mijn onderzoek naar deze tekst, ben ik op iets verrassends gestuit.

Context

Aan het begin van Kolossenzen 3 gaat het over het leven in Christus. Door het geloof is Jezus Christus ons leven geworden en we richten ons naar Hem. Klinkt mooi allemaal denk je nu misschien, maar hoe doe je dat nu precies? Nou, op die vraag is Paulus berekend. Hij legt in de daaropvolgende verzen namelijk in verschillende beelden uit hoe dat nieuwe leven in Jezus er nu precies uitziet. Een van die beelden is: sterven. ‘Laat al wat aards in u is afsterven‘ (Kolossenzen 3:5, NBV).  

Aards betekent: alles wat niet op Jezus Christus gericht is. Ontucht, zedeloosheid, hartstocht, lage begeerten en hebzucht. Je moet alle woede, drift, vloeken en schelden opgeven, want dat is niet wat bij het nieuwe leven hoort. In het nieuwe leven leef je naar het beeld van God. Je komt zo tot inzicht van wat het ware goede leven is. Een leven in vrede met je naaste. In een leven van vrede maak je je niet meer druk om de afkomst van een ander.

‘Daarbij is niet Griek en Jood van belang, besnedene en onbesnedene, barbaar en Scyth, slaaf en vrije, maar Christus is alles en in allen.‘
– Kolossenzen 3:11, HSV

In de omgang met de ander draait het dus niet meer om iemands etniciteit, sociale staat. En in Galaten 3:28 voegt Paulus daar nog aan toe: man of vrouw. In het leven met de naaste draait het er dus om dat je in Jezus Christus bent en word je niet meer bepaald door je geslacht, ras of sociale status. Jezus bepaalt wie je bent en in Hem ben je volwaardig mens. Door Jezus’ sterven krijgt je leven nieuwe waarde.

Gelijkheid

Als we allemaal even veel waard zijn en gelijk zijn, hoe kan Paulus dan een paar verzen later zeggen dat vrouwen hun man onderdanig moeten zijn? Dat strijdt toch met elke gedachte van gelijkwaardigheid? Is Paulus hier niet gewoon super tegenstrijdig als hij het volgende schrijft:

‘Vrouwen, erken het gezag van uw man, zoals past bij uw verbondenheid met de Heer.

Mannen, heb uw vrouw lief en wees niet bitter tegen haar. Kinderen, gehoorzaam je ouders in alles, want dat is de wil van de Heer. Vaders, vit niet op uw kinderen, want dat maakt ze moedeloos. Slaven, gehoorzaam uw aardse meester in alles, niet met uiterlijk vertoon om bij de mensen in de gunst te komen, maar oprecht en met ontzag voor de Heer. Wat u ook doet, doe het van harte, alsof het voor de Heer is en niet voor de mensen, want u weet dat u van de Heer een erfenis als beloning zult ontvangen – uw meester is Christus! Maar iedereen die onrecht doet zal daarvoor boeten, en daarbij wordt geen onderscheid gemaakt. Meesters, geef uw slaven waar ze recht op hebben en wat redelijk is, want u weet dat ook u een meester hebt, in de hemel.‘
– Kolossenzen 3:18-4:1 (NBV)

In de cultuur waar Paulus in leefde, was dit gedeelte revolutionair. Paulus werpt echter niet de bestaande structuren van de samenleving omver. Als hij dat zou doen, zou dat de kerk in een slecht daglicht zetten en zouden de gelovigen direct opgepakt worden als maatschappelijke onruststokers. Paulus wil de bestaande rollen van binnenuit vernieuwen. Daarom begint hij met het aanspreken van de vrouw. De vrouw, in die tijd gezien als het aanhangsel van de man die niet voor zichzelf kon denken, wordt hier aangesproken en op haar verantwoordelijkheid gewezen. Zij kan zelfstandig leven in verbondenheid met de Heer. Ze is geen slachtoffer van de omstandigheden, maar is een persoon die kan handelen.

Mannen

En Paulus spreekt hier niet alleen de vrouw aan, maar alle andere groepen in de samenleving die als minderwaardig werden beschouwd. De belangrijke Griekse filosoof Aristoteles zag slaven, vrouwen en kinderen als mensen die niet na konden denken. Paulus doet hier in dit gedeelte echter een appel op de verantwoordelijkheid van deze mensen. Hij ziet elk mens als een persoon met verantwoordelijkheid, als een beelddrager van God en elk mens, van welke positie dan ook, moet handelen vanuit de verbondenheid met Jezus Christus. De man krijgt de oproep om in liefde met zijn vrouw te leven. Hij moet zijn vrouw niet als een bezit zien, maar als persoon aan wie hij liefde moet geven. Evenzo moet hij ook zijn kinderen niet tergen. En als heer van zijn slaven, moet hij hen eerlijk behandelen. Paulus roept als het ware: word eens wakker: je vrouw, kinderen en slaven zijn ook mensen die door God geschapen zijn! Zij zijn ook onderdeel van het lichaam van Christus! De man moet zijn positie in de samenleving ook anders in gaan vullen als hij het nieuwe leven heeft ontvangen van Jezus.

Het nieuwe leven

In het nieuwe leven met Jezus draait het er dus om dat je je naaste als volwaardig mens ziet. Aan dat principe moeten we allemaal elke dag opnieuw herinnerd worden. Hoe spreken we over elkaar en welk beeld heb je van anderen of van bepaalde groepen in de samenleving? Het is zo makkelijk om je te laten leiden door vooroordelen. Dat geldt net zo goed voor vrouwen. Hoe ga je om met de mannen om je heen? Zie je hen als persoon of als een mogelijke bedreiging van je status of veiligheid? Zo’n manier van denken doet ook geen recht aan de menselijkheid van mannen. Ons geslacht, onze afkomst of sociale status bepaalt niet meer hoe we met elkaar om gaan als gelovigen, maar dat we allemaal Jezus Christus willen dienen bepaalt hoe we met elkaar omgaan.

Aan de slag!

• Welke personen in jouw leven vind jij lastig om echt als mens te behandelen?
• Luister het lied: All the same van Tenth Avenue North