De eerste twintig jaar van mijn leven heb ik doorgebracht in Noord-Brabant. Waar deze provincie, evenals wat andere zuidelijk gelegen provincies, om bekend staat zijn alle festiviteiten rondom carnaval. Hoewel dit feest vandaag de dag eerder een alcoholisch festijn lijkt te zijn geworden, heeft het een religieuze grondslag. Carnaval is van oorsprong een katholiek feest dat gevierd wordt in de drie dagen voorafgaand aan Aswoensdag, waarna de 40-dagentijd van het vasten wordt ingeluid. De etymologie achter het woord ‘carnaval’ komt uit het Latijn (carnem levare), en betekent letterlijk ‘het wegnemen van het vlees’. Van origine aten de Rooms-Katholieken geen vlees tijdens de 40-dagentijd, maar vandaag de dag zijn er meer manieren om te vasten. Zelfs in de Bijbel wordt er al gesproken over vasten. Wat brengt dat vasten teweeg, en op welke manier kunnen wij daar vandaag de dag invulling aan geven?

In verschillende wereldreligies speelt vasten een rol. Binnen de Islam is vasten tijdens de ramadan één van de vijf zuilen, en het is verplicht om hieraan deel te nemen. Het vasten is hierbij een vorm van zuivering en gehoorzaamheid aan hun God. Binnen het christendom is de 40-dagentijd een periode van bezinning en voorbereiding op Pasen. Binnen het katholicisme speelt hierbij ook meeleven met de minderen in de samenleving een belangrijke rol. Laten we eerst kijken naar de handvatten die de Bijbel ons geeft om te vasten, en daarna kijken naar de manier waarop we dit praktisch kunnen maken.

Vasten in de Bijbel

In de Bijbel wordt niet gesproken over een daad of een verplichting wat betreft het vasten, in tegenstelling tot de eerder genoemde religies. Er zijn ook christenen die op minder gezette tijden vasten, en hierbij een ander doel voor ogen houden. Het advies dat de Bijbel ons meegeeft is ‘vasten als geestelijke groei’. Jesaja spreekt erover dat bevrijding wordt gegeven door te vasten.

“Is dit niet het vasten dat ik verkies: misdadige ketenen losmaken, de banden van het juk ontbinden, de verdrukten bevrijden en ieder juk breken?”
(Jesaja 58:6, NBV)

Een ander motief voor vasten vinden we in Handelingen. Hier wordt meermaals gesproken over gelovigen die vasten voordat zij belangrijke beslissingen nemen.

“Op een dag, toen ze aan het vasten waren en een gebedsdienst hielden voor de Heer, zei de Heilige Geest tegen hen: ‘Stel mij Barnabas en Saulus ter beschikking voor de taak die ik hun heb toebedeeld.’ Nadat ze gevast en gebeden hadden, legden ze hun de handen op en lieten hen vertrekken. Zo werden Barnabas en Saulus uitgezonden door de Heilige Geest.”
(Handelingen 13: 2-4a)

In Mattheüs lezen we over Jezus die vast voor de beproeving in de woestijn. Hij geeft hier in zijn vasten een bewuste keuze voor God weer, en niet voor zijn eigen lichamelijke verlangens. Na 40 dagen niet te hebben gegeten is dat verlangen naar brood zó sterk, maar toch kiest Jezus ervoor om niet te luisteren naar Satan, en daarmee voor God te kiezen.

“Daarna werd Jezus door de Geest meegevoerd naar de woestijn om door de duivel op de proef gesteld te worden. Nadat hij veertig dagen en veertig nachten had gevast, had hij grote honger. Nu kwam de beproever naar hem toe en zei: ‘Als u de Zoon van God bent, beveel dan die stenen in brood te veranderen.’ Maar Jezus gaf hem ten antwoord: ‘Er staat geschreven: “De mens leeft niet van brood alleen, maar van ieder woord dat klinkt uit de mond van God.’”
(Mattheüs 4: 1-4, NBV) 

Hoe kan je vasten?

Om antwoord te geven op deze vraag is het van belang om het doel van vasten voor ogen te houden. Het voornaamste doel is namelijk om dichter bij God te komen. Uit Jezus’ woorden blijkt dat het vasten iets is tussen de gelovige en tussen God – niet iets om mee te koop te lopen naar de buitenwereld.

“Wanneer jullie vasten, zet dan niet zo’n somber gezicht op als de huichelaars, want zij doen dat m iedereen te laten zien dat ze aan het vasten zijn. Ik verzeker jullie: zij hebben hun loon al ontvangen. Maar als jullie vasten, was dan je gezicht en wrijf je hoofd in met olie, zodat niemand ziet dat je aan het vasten bent, alleen je Vader, die in het verborgene is. En jullie Vader, die in het verborgene ziet, zal je ervoor belonen.”
(Mattheüs 6: 16-18, NBV)

De praktische voorbeelden die we lezen over vasten hebben te maken de onthouding van voedsel. Ideeën over hoe je hier invulling aan kan geven in je leven zijn bijvoorbeeld het onthouden van ongezonde tussendoortjes, van alcohol, roken of vlees. Maar er zijn meer mogelijkheden! Als je kijkt naar het originele doel van vasten kun je de mogelijkheden doortrekken naar alles wat je afleidt van je relatie met God. Ideeën hierbij zouden het jezelf onthouden van Netflix, van (veel) sociale aangelegenheden, of zelfs het kopen van nieuwe kleding.

Het idee achter vasten is niet het vasten an sich. De tijd of de energie die je overhoudt mag je investeren in je relatie met God. Open je Bijbel, luister of zing liederen en bid om zijn leiding in jouw situatie.

Aan de slag!

Aan de hand van een aantal bijbelse voorbeelden heb je gezien dat het voornaamste doel van vasten het verdiepen van je relatie met God is. In die diepere relatie kan Hij spreken en doorbraken geven.

• Wat zou jouw motief zijn om te vasten?
• Morgen begint de 40-dagentijd, veel christenen vasten in deze periode om toe te leven naar Pasen en daarin extra gericht te zijn op God – is dit een mooie uitdaging voor jou?
• Is er in je leven een situatie waarin je God wil laten spreken?

Denk aan dilemma’s waar je tegenaan loopt, een grote taak, …  

• Op wat voor manier kan en wil jij vasten?
• En haast nog belangrijker: hoe ga je die vrijgekomen tijd en energie aan God besteden?