Het geheim van Bonhoeffer – hoe blijf ik staande in een tijd van vervolging?

‘Dit is het einde. Voor mij het begin van het leven’. Dit zijn de laatste woorden van Dietrich Bonhoeffer, een invloedrijk theoloog in Duitsland, die minder dan drie weken voor einde van de Tweede Wereldoorlog op persoonlijk bevel van Hitler werd gedood. Een tijdje geleden bekeken we de verfilming van zijn leven. Indrukwekkend. Onvermijdelijk roept zo’n film bij mij vragen op. Welke keuzes zou ik maken als ik in Bonhoeffers plaats zou staan? Zou ik staan voor waar ik in geloof, of zou ik mijn geloof aan de kant zetten om mijn leven en dat van mijn familie te redden?  

Als ik verschillende boeken uit de Bijbel lees, is dat nog niet zo’n hele rare vraag. We leven in de tijd voordat Jezus terugkomt. De Bijbel laat zien dat dat voor christenen een moeilijke tijd zal zijn.  Er staat bijvoorbeeld in Mattheüs 24: 21-22 (HSV): 

“Want dan zal er een grote verdrukking zijn, zoals er niet geweest is vanaf het begin van de wereld, tot nu toe, en zoals er ook nooit meer zijn zal. En als die dagen niet ingekort werden, zou er geen vlees behouden worden; maar ter wille van de uitverkorenen zullen die dagen ingekort worden.”  

Reflectiemomentje 

Hoe zou het zijn in de tijd die hier voorzegd wordt? Zou er alleen in islamitische landen als Iran vervolging plaatsvinden vanwege het geloof in Jezus? Zou er een klein, tolerant landje zoals Nederland overblijven, waar deze vervolging niet door zal dringen? Of zullen wij, net als Dietrich Bonhoeffer, het kwaad in de ogen moeten kijken, uit ons veilige grijze gebied moeten komen en moeten gaan staan voor ons geloof?  

Struisvogelpolitiek 

Ik vind het heftig. Het liefst duik ik als een struisvogel met mijn hoofd in het zand, om niet na te hoeven denken over dit soort moeilijke vragen. Toen ik een tijdje geleden toch de moed opbracht om deze vragen te doordenken, kwam er onverwacht een mooi antwoord van mijn hemelse Vader. En wel uit Psalm 84: 6-8 (NBV): 

“Gelukkig wie bij u hun toevlucht zoeken, met in hun hart de wegen naar u. Trekken zij door een dal van dorheid, het verandert voor hen in een oase; rijke zegen daalt als regen neer. Steeds krachtiger gaan zij voort om in Sion voor God te verschijnen.” 

Dat struisvogelgedrag herken je misschien wel. Ik denk dat het bij ons mens-zijn hoort. Toch denk ik dat we die huiver kunnen overwinnen. Bonhoeffer kon dat. Hij kon het kwaad in de ogen kijken en met het oog op de galg getuigen dat deze onrechtvaardige dood niet het einde van zijn leven was, maar juist een markeerpunt van het begin van zijn échte leven.  

Zijn geheim? Ik vermoed dat hij Psalm 84 is gaan leven. Elke dag een wandeling met zijn Heer. Elke wandeling een nieuwe weg in zijn hart die naar zijn God toe leidde. Elke nieuwe wending in zijn leven kon hij opvangen, doordat de wegen in zijn hart niet bestonden uit een warrige kluwen menselijke oplossingen, maar rechtstreeks richting God voerden.  

Bemoediging 

En dat, dat is voor mij de motivatie om door te gaan. Niet een geloof in mijn geloof, mijn krachten, mijn wil of mogelijkheden. De zekerheid onder mijn leven is niet wat ik kan, maar wat God in mij kan doen en wat Jezus voor mij gedaan heeft. Zoals Bonhoeffer ervoor koos om geen knieval voor Hitler te maken, zo koos Jezus ervoor om niet te buigen voor het kwaad, dat in vol ornaat zijn duistere macht op Hem kon botvieren. En zoals Bonhoeffer er daarmee voor koos om zijn eigen leven en dat van zijn dierbaren niet te redden, koos Jezus er ook voor om zichzelf niet te redden, maar de wil van zijn Vader te doen en dwars door de dood heen voor zijn dierbaren eeuwig leven mogelijk te maken. Ook voor Jezus was zijn dood niet het einde. Zijn kruis werd het markeerpunt van het begin van een eeuwig leven met de Vader, samen met alle gelovigen die er sinds het begin van de wereld geweest zijn. 

Ten slotte 

Deze machtige God is onze God. Als wij elke dag bij Hem onze toevlucht zoeken, worden nu al allerlei wegen in ons hart gebaand die naar God toe leiden. Komt er dan een dag dat onze aardse zekerheden wegvallen, dan weet ons hart de juiste weg te vinden. Het dorre dal zal in een oase veranderen en er zal een rijke zegen van Gods aanwezigheid als regen op ons neerdalen. Steeds krachtiger zullen wij voortgaan om uiteindelijk voor God in Sion te verschijnen. Misschien wel dwars door vervolging heen. Niet vanwege ons uithoudingsvermogen, maar vanwege de ongeëvenaarde kracht van de God die wij dienen. Hij voor ons, in ons en door ons heen. Elke dag, tot Jezus terugkomt of de Heer ons Thuishaalt.  

Aan de slag!

• Bonhoeffer zei met het oog op de galg: ‘Dit is het einde. Voor mij het begin van het leven.’ Wat was zijn geheim? Herken jij daar iets van 
• Hoe kunnen wij standvastig blijven in ons geloof, ook als er moeilijke tijden volgen? 
• Een belangrijk doel van vervolging is, denk ik, om het Evangelie het zwijgen op te leggen. In Nederland kennen we geen vervolging zoals onze broers en zussen op andere plaatsen in de wereld. Wat gebruikt satan in jouw leven om het Evangelie het zwijgen op te leggen en ervoor te zorgen dat je niet gepassioneerd leeft voor de Heer en de mensen om je heen?
• Wat kun je doen om hier verandering in te brengen?